poniedziałek, 31 października 2011

Dziecięca droga ku marzeniom


Niczego nie upraszcza, nie infantylizuje. Kędzierzawska potrafi. Prawie jak Janusz Nasfeter. Przypomniałam sobie o reżyserce za sprawą „Polski Światłoczułej”. Małe, średnie miejscowości i wielkie polskie kino – w telegraficznym skrócie na tym opiera się projekt zainicjowany przez Dorotę Kędzierzawską. „Światłoczuli” odwiedzili nasze miasto z filmem „Jutro będzie lepiej”. Po raz kolejny autorka zaufała dzieciom – Pieta, Waśka i Liapa nikogo nie udają, są naturalni, spontaniczni, czasami naiwni, innym razem nadzwyczaj dojrzali. Mieszkają na rosyjskiej ulicy, postanawiają jednak zmienić swój los – za swoimi tęsknotami i marzeniami wyruszają do Polski. Mali tułacze, genialnie sportretowani przez Artura Reinharta, nielegalnie przekraczają zieloną granicę. Linia graniczna jest tylko dekoracją do pokazania historii o sile pragnień, przekraczaniu swoich wewnętrznych ograniczeń, o tym jak wspólna przygoda i wędrówka zmienia ludzi i zbliża ich do siebie.
Chociaż Pieta, Waśka i Liapa dorastają bez autorytetów, w poczuciu bycia niepotrzebnym, nieistotnym, sami potrafią stworzyć pewną hierarchię, własny kodeks, spis wartości i priorytetów, które realizują z zadziwiającym uporem. Reżyserka ukazuje dziecięcy mikroświatek z typową dla siebie czułością na twarz, gest, niewielki nawet grymas bohatera. W tym jakże skromnym portrecie odnajdziemy wielką delikatność malarskiego pędzla, apoteozę wolności, ale też smutek obserwatora, który wie, że takie przyjmowanie rzeczywistości kiedyś dla chłopców bezpowrotnie przeminie. Czy ktoś zagwarantuje, że „Jutro będzie lepiej”? Kędzierzawska gwarantuje tylko świetne kino.

poniedziałek, 24 października 2011

"Chodorkowski" - więzień własnego imperium


Już w czasie studiów w Moskiewskim Instytucie Chemiczno-Technicznym poczuł smykałkę do biznesu. Jako dwudziestoparolatek założył prywatny bank Menatep. W latach 90-tych nabył od państwa akcje zadłużonej spółki Jukos. Zapewne, nikt wtedy nie przypuszczał, że upadające przedsiębiorstwo stanie się naftowym imperium, a Michaił Chodorkowski będzie rosyjskim magnatem na zachodnią modłę.
Przyznacie, że perypetie oligarchy to niezły materiał na film? Niemiecki reżyser, Cyril Tuschi podjął się tego wyzwania. Zrealizował dokument o neoliberale i kapitaliście, który „ukradł w Rosji dużo pieniędzy” - tak o Chodorkowskim mówią mieszkańcy Moskwy. Prawie dwugodzinny obraz to efekt pięciu lat poszukiwań, podróży i rozmów, które Tuschi przeprowadził w wielu krajach. „Gadające głowy” pojawiają się tu dosyć często, ale na szczęście, rozprawiają całkiem rzeczowo. Pośród polityków występujących w dokumencie, prym wiedzie Joschka Fisher. Głos zabierają również byli współpracownicy i znajomi magnata, m.in. Maxim Valetsky z Komsomołu, komunistycznej organizacji młodzieżowej. O ojcu opowiada także najstarszy syn Paweł, który mieszka w Stanach Zjednoczonych. Dwudziestoparolatek nie ukrywa, że ojciec był autorytarny i w gruncie rzeczy, wiedział, że grozi mu areszt. Marina, matka oligarchy i Lena, jego była żona dzielą się spostrzeżeniami nader dyplomatycznie, zachowując dystans, nie ujawniając swoich roszczeń.
Oprócz materiałów archiwalnych z prasy czy telewizji, reżyser przywołuje fragmenty listów, które Chodorkowski przesyłał mu z aresztu na dalekiej Syberii. Eksperci, politycy, rodzina –brakuje tylko wypowiedzi władzy. Ona milczy. Wiele „gadających głów” uważa, że osadzenie rosyjskiego potentata to zemsta Kremla. Nie dość, że współwłaściciel Jukosu otwarcie krytykował Putina, to na domiar złego, wspierał opozycję, a w Rosji nie ma miejsca na niezależną politykę.
Począwszy od lat 90-tych przedsiębiorca pieczołowicie budował korporacyjne imperium, dążąc do wdrożenia zachodniego systemu biznesowego. W międzyczasie, powołał fundację edukacyjną „Otwarta Rosja”. Napisał nawet książkę „Człowiek z rublem”. W 2003 roku wpadł w sidła aparatu, który sam współtworzył. Malwersacje, defraudacje, unikanie podatków – zarzuty wobec Chodorkowskiego nieustannie się mnożą. Podczas unikatowego wywiadu, który Tuschi przeprowadził na sali rozpraw, przedsiębiorca szyderczo wyśmiewa absurdalne oskarżenia , m.in. kradzież ponad 300 ton ropy naftowej. Proces ma znaczenie symboliczne, sprawiedliwość chowa się za mistyfikacyjnym teatrzykiem – przytakują eksperci.
Do kogo powinien trafić ten dokument? Tuschi stara się o obiektywizm, ale jest w tym na pewno kampania reklamowa. Reżyser zagląda do enklawy Jukosu, zamkniętego osiedla, gdzie mieszkali założyciele przedsiębiorstwa. Zadziwiające, że personel wciąż utrzymuje tam porządek, zaopatruje nawet schron przeciwatomowy w świeże zapasy żywności. Pracownicy wierzą, że Chodorkowski jeszcze tam powróci. Ostatnio, prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew wydał optymistyczne oświadczenie, że rosyjski potentat „ma prawo do zwolnienia warunkowego i prawo do ubiegania się o ułaskawienie”. Ale czy to nie kolejna mistyfikacja…

poniedziałek, 17 października 2011

Szlachetny margines społeczny


Literówka w tytule najnowszego filmu Alejandro Gonzáleza Iñárritu to nie chochlik drukarski, to coś znacznie piękniejszego. W „Biutiful” śmierć, czyli ulubiony motyw hiszpańskiego reżysera, staje się katalizatorem wielu zmian. W ramach powtórki dodam, że Iñárritu to m.in. sprawca takich arcydzieł jak: „21 gramów”, „Babel” czy „Amores perros”.
W najnowszym filmie oko kamery penetruje zaułki Barcelony, miejsca gdzie króluje nielegalna imigracja, ubóstwo, korupcja i wyzysk. W tym marginesie społecznym funkcjonuje czterdziestokilkuletni Uxbal (Javier Bardem). Aby zapewnić godziwy byt dwójce swoich dzieci, Hiszpan prowadzi szemrane interesy. Mężczyzna staje się częścią machiny związanej z handlem ulicznym. W podziemnych kołchozach pracy, chińscy robotnicy za bezcen produkują podróbki znanych marek, a następnie Senegalczycy próbują upchnąć towar na ulicach Barcelony. Uxbal lawiruje pomiędzy policją, pośrednikami, imigrantami, a swoją byłą żoną. Marambra (Maricel Alvarez) to ciężki przypadek – depresyjna prostytutka, alkoholiczka, a nade wszystko matka Any (Hanaa Bouchaib) i Mateo (Guillermo Estrella). Czterdziestokilkulatek stwarza dzieciom iluzję normalnie funkcjonującej rodziny – jest wspólny posiłek, odrabianie lekcji, wycieczka w góry, ale prowizoryczna konstrukcja nie ma racji bytu.
Prawdziwy przełom w życiu Uxbala przychodzi niespodziewanie, bo rak nie puka grzecznie do drzwi. Hiszpan ma przed sobą kilka miesięcy życia. Postanawia uporządkować kilka spraw przed śmiercią, chce zapewnić dzieciom finansowy i psychiczny komfort. Z każdą sceną, mężczyzna traci fizyczną krzepę, ale zyskuje siły mentalne.
Główny bohater „Biutiful” to osobowość godna pióra Fiodora Dostojewskiego. Najpierw fizyczny, a później psychiczny ból pozwalają Hiszpanowi dotrzeć do samoświadomości. Iñárritu dba o przekaz emocjonalny, ale nie zapomina o kontekście społecznym. I to z tej warstwy wynika niekwestionowana wartość filmu. Uxbal kocha swoje dzieci, pragnie przekazać im szlachetne wartości, ale czy zdąży przed śmiercią… Dwuipółgodzinny „Biutiful” wymaga od widzów skupienia i zaangażowania. Wysiłek zostaje wynagrodzony.